پایگاه تخصصی فلسفه و کلام پایگاه علمی استاد آیت الله علوی سرشکی
در «فلسفه قدیم»، کم و بیش، همه فیلسوفان علاوه بر قبول شناخت حسی حتی شناخت حسی افراطی و ماده‌گرایی، عقل را هم در جای خودش، قبول داشتند و به همین حساب قبول «عقل و کشفیاتی به کمک اصول و قوانین عقلی»، فیلسوف، محسوب می‌شدند.
چه آنانکه به ماده‌گرایی معروف بودند و چه آنانکه علاوه بر قبول ماده به «موجودات غیر مادی و ماوراءالطبیعة»، معتقد بودند و لذا ذی مقراطیس با وجودی که می‌گویند ماده‌گرا بود و معتقد به خدا نبود اما اتم را که نامحسوس است در آن روزگار قدیم، کشف کرد به کمک قانون علیت چون می‌دید جسم در گرما، حجمش، بزرگ و در سرما حجمش، کوچک می‌شود نتیجه گرفت که این اجسام مادی را که ما اجسامی پر از ماده می‌بینیم می‌بایست از ذرات کوچکی که میان آنها فاصله است تشکیل شده باشند که در گرما چون این ذرات کوچک (به نام اتم) از هم فاصله می‌گیرند حجم جسم بزرگ می‌شود و در سرما چون این فاصله میان ذرات درون جسم، کمتر می‌شود حجم جسم، کوچکتر می‌شود.
«فیثاغورس» نیز کاشف منظومه شمسی بر خلاف شناخت حسی عموم مردم که می‌گفتند خورشید و ماه و ستارگان طبق «شهادت حسی»، شبانه‌روز به دور زمین می‌گردند از طریق آثار حرکت سیارات، نظریه منظومه شمسی را کشف و اعلان کرد.
