نقد و بررسي فلسفه‌كانت در «تئوري شناخت»

نقد و بررسي فلسفه‌كانت در «تئوري شناخت» و ((مابعدالطبيعه))
سيد محمدرضا علوي سرشكي
پيشگفتار مؤلف در چاپ دوم
حدود سال 1370 هجري شمسي، من مشغول مطالعه كتاب سنجش خرد ناب و كتب مربوط به فلسفه كانت شدم و دو سال تمام پيوسته بر روي كتاب سنجش خرد ناب تمركز و تعمق كرده و فيشبرداري و علامتگذاري نمودم. حدود سه سال درباره برداشت خود از كتاب مذكور و تطبيق آن با نقليات ديگران، مثل كاپلستون و راسل و غيره مشغول بودم و نيز ماحصل تأليف خود را توسط دوست اخوي (سيد علي علوي) يعني آقاي احمد راسخي كه شاگرد جناب استاد آقاي رضا داوري اردكاني بود، خدمت ايشان نشان دادم و ايشان پس از مطالعه آن را مناسب براي چاپ ديدند و سفارش به چاپ آن نمودند.
بعد نيز توسط يكي از شاگردان خودم بنام آقاي سيد عباس طباطباييفر كه همزمان، شاگرد آقاي مصطفي ملكيان بود به ايشان داده و پس از مطالعه، جناب آقاي مصطفي ملكيان نيز سفارش چاپ آن را كردند و بالاخره براي آن كه از جهت گروه فلسفه حوزه علميه نيز مورد تأييد قرار بگيرد، خدمت حضرت آيت الله مصباح يزدي دادم كه ايشان و گروه فلسفهشان (مسئول گروه فلسفه آقاي غرويان) تأييدشان را مكتوب نموده و آن را مناسب چاپ معرفي كردند كه در نتيجه جزوه اينجانب بنام كتاب نقدي بر فلسفه كانت توسط دفتر انتشارات اسلامي وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم چاپ شد و در اختيار طالبين قرارگرفت و بخصوص مورد توجه دانشگاهيان عزيز واقع شد. و پس از چندي نسخههاي آن، تمام و ناياب گرديد.
اينجانب بخاطر اشتغال به تدريس، موفق نميشدم دوباره به تحقيق و نقد و بررسي فلسفه كانت بپردازم ولي بالاخره در ضمن اشتغال به تدريس، باز بطور جدي در فرصتهاي مناسب، در مدت بيش از ده سال مطالعه مجدد روي ترجمههاي فلسفه كانت به فارسي و عربي در قسمت شناخت و مابعدالطبيعه از قبيل: نقد عقل محض، تمهيدات، فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق، فلسفه فضيلت، مابعدالطبيعه اخلاق، قوه حكم، صلح پايدار كانت و غيره پرداختم و در كتابهاي فلسفه اخلاق، فلسفه حقوق و فلسفه سياسي كه تأليف كردم، خصوصآ متعرض نقد و بررسي ديدگاه كانت در آنها شدم تا مجموعه ديدگاههاي كانت براي من كاملا روشن شده و مورد نقد و بررسي قرار گرفت و بالاخص اين بار، علاوه بر مطالعه دوباره و عميق كتاب سنجش خرد ناب، ترجمه آقاي اديب سلطاني و نيز ترجمه عربي آقاي موسي وهبة كه ويراست دوم نقد عقل محض كانت را ترجمه كرده بود و ترجمه آقاي احمد شيباني كه همچون كتاب سنجش خرد ناب، حاوي ويراست اول و دوم كتاب كانت بود، بنام كتاب نقد عقل مجرد مطالعه نموده و به تطبيق ترجمههاي سهگانه با هم و نيز با برداشتهاي كاپلستون در تاريخ فلسفهاش از كانت و برداشت راسل در تاريخ فلسفه غرباش و برداشت آقاي اي. سي. يوئينگ از فلسفه كانت در كتابش بنام شرحي كوتاه بر نقد عقل محض و برداشتهاي ديگران همچون يوستوس هارتناك و هايدگر و غيره پرداختم.
در نتيجه آنچه را مورد اتفاق همه بود، در كتاب خودم آوردم تا سوء تفاهم نشود كه اين مطالب برداشت شخصي من است، بالاخص كتاب كانت كه به زبان آلماني نوشته شده است و نوع ناقلين آن از ترجمههاي انگليسي، عربي، فارسي و امثال آن استفاده كردهاند و احتمال برداشت شخصي در همه آنها ميرود.
اما وقتي دو و يا سه ترجمه، آن هم با نقل فيلسوفان بزرگي همچون كاپلستون و راسل و آقاي اي. سي. يوئينگ و… با هم تطبيق شود و به نظر اساتيد فلسفه رسانده شده و مورد تأييد قرار گيرد، عادتاً ديگر جاي سوء تفاهم نبايد باشد، گرچه انسان، خالي از خطا نيست.
اما از آنجا كه اينجانب پس از اين تعميق و تطبيق، متوجه شدم كه بر خلاف فلسفه ساير فيلسوفان، فلسفه كانت كه بقول معروف، سنگينترين، پيچيدهترين و حجيمترين فلسفه در تاريخ بشر است، ناقلين محترم نيز هيچكدام موفق نشدند به تنهايي و بطور كامل فلسفه كانت (در مورد شناخت و مابعدالطبيعه) را فرا گيرند، چه رسد به اين كه آن را بطور كامل نقل كنند و لذا نوعآ فلسفه كانت در تاريخ فلسفه كاپلستون، تاريخ فلسفه غرب راسل و شرحي كوتاه بر نقد عقل محض يوئينگ، بطور خلاصه ولي ناقص و آنهم با كم و بيش خطا و تعارض و تناقض نقل ميشود؛ اما اين برادر كوچك شما كه بعد از چاپ اول بيش از ده سال تحقيق و تعمّق خاص به همه ترجمههاي سهگانه و شرح و نقد ديگران و مطالعه عميق و گسترده و تأليف درباره فيلسوفاني كه فلسفه كانت ناظر به آنها است، مثل (فلسفه هيوم، دكارت، جان لاك، باركلي و هابز) به طور كامل و جامع به فلسفه كانت مطلع شدم (بالاخص روحشناسي كانت كه به قول خودش قلب فلسفهاش را تشكيل ميدهد و نوعآ ناقص نقل كردهاند) به نقد و بررسي آن پرداخته و در مواردي كه به فهم تازهاي (كه ديگران متوجه آن نشدهاند) رسيدم، در نقل آن، عين عبارات كانت را لااقل با ترجمه آقاي اديب سلطاني سنجش خرد ناب كه ترجمهاي بسيار فاخر و زيباست، نقل كردم؛ با تذكر اين كه هم ويراست اول (A)و هم ويراست دوم (B) را با شماره دقيق صفحه لاتين آن آوردم، كه خواننده هم خود بطور مستند به تطبيق فهم من با عبارات كانت اقدام كند و از نقل عبارات ترجمههاي ديگر، بخاطر آن كه كتاب خيلي حجيم نشود، خودداري كردم.
در عين حال، تقاضاي مستمندانه از خوانندگان عزيز دارم كه اگر خطايي در نقل و يا در نقد من مشاهده كردند، بنده را مطلع نمايند و قبلا از لطفشان تشكر مينمايم، باشد تا قدمي در راه پيشرفت علوم انساني برداشته باشيم.برادر كوچك شماسيد محمدرضا علوي

برادر كوچك شما
سيد محمدرضا علوي سرشكي
18/3/1392 هجري شمسي